[amdavadis4ever] માઈક્રોવેવ અવનના જમા નામાં માટલ ાના ઊંધિયાન ી મહેફિલ.. ...‘ઉત્તરાય ણ સ્પેશયલ’ - સૌરભ શાહ

 

Please use http://translate.google.com/ to translate this article to Language of your choice. માઈક્રોવેવ અવનના જમાનામાં માટલાના ઊંધિયાની મહેફિલ   'ઉત્તરાયણ સ્પેશયલ' - સૌરભ શાહ ('મનની બાયપાસ સર્જરી' પુસ્તકમાંથી)   ગુજરાતીઓ ખાવાપીવાના શોખીન છે (હા, પીવાના પણ) છતાં ગુજરાતમાં ખાવા વિશે કેમ લખાતું નથી? લખવા માટે માત્ર ખાવાનો શોખ પૂરતો નથી હોતો. આ માટે, જેમ ખાનદાની ગવૈયા હોય એમ, ખાનદાની ખવૈયા હોવું જરૂરી છે. જેઓ સારું જીવી શકે છે તેઓ જ સારી રીતે જમી શકે છે.   ગુજરાતી ભોજન એટલે માત્ર દાળઢોકળી અને ઢોકળાં એમ કહેનારાઓ ખોરાકનું જ નહીં, ગુજરાતીઓનું પણ અપમાન કરે છે. ઘણા વખતથી મનમાં એક શબ્દ ઊંધો-ચત્તો થયા કરતો હતો, ઊંધિયું. ફરસાણની દુકાનવાળાઓ સુરતી ઊંધિયાને નામે તેલમાં તરતાં શાકભાજી અને મૂઠિયાં વેચે છે તે ઊંધિયાને નામે કલંક છે એની જાણ હવે પછીનું લખાણ વાંચી થશે. અને ખબર પડશે કે અસલી ઊંધિયું શું ચીજ છે.   વડોદરા જિલ્લાના વાધોડિયા તાલુકામાં જરોદથી હાલોલ જતાં એક નાનું ગામ આવે છે. આસોજ. મોસાળના આ ગામ સાથે બાળપણનો અને કિશોરાવસ્થાનો નૉસ્ટેલ્જિયા સંકળાયેલો છે પણ એની વાત બીજી કોઈક વાર. આજે આસોજમાં મામાના ખેતરમાં થયેલી ઊંધિયા પાર્ટી વિશે. માટલામાં શાક મૂકીને માટલું ઊંધું મૂકીને પકવેલું શાક એટલે ઊંધિયું. ખાનદાની ઊંધિયું તૈયાર કરવાની રીત જરા લાંબી છે. શહેરમાં કૂકરમાં નાખીને સીટી વગાડતાં જ બની જતું ઊંધિયું ખાવા કરતાં પૂરીભાજીમાં મળતું સાદું બટાટાનું શાક ખાવું સારું. ઊંધિયું ક્યારેય પ્રેશર કૂકરમાં ના રંધાય.   સૌથી પહેલાં પાપડી. સુરતથી કતારગામની વાલ પાપડી મંગાવી શકો તો સારું. પાપડીને ફોલ્યા વિના અકબંધ રાખીને ધોઈ નાખવી અને કોરી કરીને એને તલના તેલવાળા હળવા હાઠે મસળી નાખવી. તેલ એટલા માટે કે એ છૂટી રહે, ચોંટી ન જાય. બહુ તેલ ન પડે એની તકેદારી રાખવી જેથી પાપડી કડક ન થઈ જાય. પ્રમાણસર મીઠું અને અજમો લઈ એમાં પાપડીને રગદોળવી. એક માટલામાં આ પાપડી, માત્ર પાપડી જ, બીજું કોઈ શાક નહીં, મૂકીને માટલાના મોઢા પર દિવેલાનાં પાન ઠાંસીને માટલું સીલ કરવું. પાન એ રીતે ઠાંસવા કે અંદરથી કોઈ વરાળ બહાર ન નીકળી શકે. આ જ રીતે બીજા માટલામાં રીંગણા ભરવાનાં. તેલ, મીઠું, અજમો, દિવેલનાં પાનનું સીલ – બધી જ વિધિ કરવાની. ત્રીજા માટલામાં બટાટા અને રતાળુ. ચોથામાં શક્કરિયાં.   માટલાં ઊંધાં કરીને એના પર પાતળા ઘાસ કે નીંદામણનો દેવતા કરવાનો. લાકડાનો દેવતા માટલામાંના નાજૂક શાકને આકરો પડે અને શાક બળી જાય. ઝીણા ઘાસના મંદ મંદ દેવતામાં ચારે તરફથી માટલું જેમ શેકાતું જાય એમ અંદરનું નમક શાક સાથે ભળીને થોડું ઓગળે એટલે પાણી છૂટે અને એની વરાળમાં શાક બફાતું જાય, સાથોસાથ માટલાની માટીમાં શેકાતું પણ જાય.બફાવાની અને શેકાવાની એકસાથે ચાલતી આ યુનિક પ્રોસેસ બીજી કોઈ ગુજરાતી વાનગીમાં થતી નથી.   દરેક માટલાને જુદો જુદો તાપ જોઈએ. રીંગણાંના માટલાને સૌથી ઓછો, પાપડીના માટલાને એનાથી થોડોક વધારે. સૌથી વધુ તાપ બટાટાના માટલાને. બટાટા નવા હોય તો વધુ સારું. કૉલ્ડ સ્ટોરેજમાં સંઘરેલાં અને બજારમાંથી ખરીદેલા બટાટાને ચડતાં અસહ્ય રીતે વધારે સમય લાગે છે. સામાન્ય રીતે તાપ આપવાની પ્રક્રિયા અડધોથી પોણો કલાકમાં પૂરી થઈ જાય. અહીં પ્રથમ અંક પૂરો થાય.   બીજા અંકનો આરંભ કોઠાની ચટણી અને લસણની ચટણીની એન્ટ્રીથી થાય. કોઠાની કેસરી રંગની અને લીલા મરચાં તથા કોથમીરમાં લીલું લસણ લસોટીને કરેલી લીલા રંગની ચટણીઓની સાથે તાજા દહીંની જાડી છાશના કાચના પ્યાલા ગોઠવાયેલા હોય ત્યારે ક્ષુધાની સાથે રાષ્ટ્રપ્રેમ પણ પ્રદીપ્ત થઈ જાય.   તલનું તેલ, ગરમ કર્યા વિનાનું, કાચું – સાથે રાખવું જરૂરી છે. કેટલાકને સેવ, જલેબી કચુંબર વગેરે સાથે રાખવાની ટેવ હોય છે જે સારી ટેવ પણ આ ઍકમ્પ્નીમેન્ટ્સ કમ્પલસરી નથી. બ્રહ્મની જેમ માટલામાંનું શાક જ સત્ય છે અને જગતની જેમ બાકીનું આ બધું પરચૂરણ ખાવાનું મિથ્યા છે એની ખાતરી તમને ક્લાઈમેક્સના ત્રીજા અંકમાં થશે.   જમતી વખતે બે પતરાળાં સાથે રાખવાનાં. કારણની પછી ખબર પડશે. પડિયામાં તલનું તેલ ભરપૂર લેવાનું. એક પતરાળામાં માટલાં ખોલીને કાઢવામાં આવેલાં વાલ, પાપડી, બટાટા, શક્કરિયાં, રીંગણાં, રતાળુ લેવાનાં. યાદ રાખો કે આમાનું કોઈ શાક સમારેલું તો શું કાપેલું પણ નથી.શાકની સાથે ભરપૂર કોઠાની ચટણી (કેસરીવાળી) અને લસણની ચટણી (લીલીવાળી) લેવાની. પાણીના ગ્લાસને બદલે છાશ સાથે રાખવાની. અને હવે શરુ.   માઈક્રોવેવ અવનના આ જમાનામાં માટલાના ઊંધિયું કેવી રીતે ખાશો? સૌપ્રથમ પાપડી ફોલતાં જાવ. એક એક પાપડી ફોલીને દાણાનો ઢગલો શાકવાળા પતરાળામાં કરો અને છીલકાં પેલા ખાલી પતરાળામાં જમા કરો. ધીરજનું કામ છે. પાપડી ફોલતાં ફોલતાં મોઢામાં નાખતાં જવાની લાલચ થશે જે રોકી રાખવાની. પંદરેક મિનિટમાં બધી જ પાપડી (એટલે કે તમારા પતરાળાંમાં તમારા માટે પિરસાયેલી બધી જ પાપડી) ફોલવાનું કામ તમે પૂરું કરી શકશો. નસીબદાર હશો તો તમારી બાજુવાળો કે બાજુવાળી તમારા પતરાળામાં હાથ મારીને દાણોનો ઢગલો પોતાના પતરાળામાં મૂકીને તમને નવી વણફોલાયેલી પાપડી આપવાનું દુષ્કાર્ય નહીં કરે. પણ ચાન્સ મળે તો તમારે એવું જરૂર કરવું. કારણ કે પાપડી ફોલતાં ફોલતાં ધીરજનો અંત આવી જશીવી ઉત્ક્ટ લાગણી થયા કરતી હોય છે. પછી બટાટાની છાલ દૂર કરવી. રતાળુની ખરબચડી છાલને ચમચીના દાંડાને ચપ્પુ ગણીને આખેઆખા ઉતારી લેવી. શક્કરિયાં છાલની બાબતમાં સીધા છે. રીંગણાંમાં પણ વાંધો નથી. શાકનાં ઢગલા તૈયાર. આ બાજુ બીજું પતરાળું છીલકાંઓથી ભરાઈ ગયું હશે. એને રિટાયર કરી દેવાનું.     પાપડી, બટાટા, રતાળુ, શક્કરિયાં, રીંગણાં – આ પંચરંગી પ્રજાને ભેગી કરીને સેક્યુલરુઝમનો ઉપદેશ અપાતો હોય એ રીતે એમના પર તલના તેલની ધાર રેડવી. તેલથી તરબતર થઈ જાય એટલે ઉપર કેસરી અને લીલા રંગની ચટણીઓ ભેળવીને ચારેય આંગળી તથા અંગૂઠા વડે આ મિશ્રણને હળવા હાથે મિક્સ કરવું. પતરાળામાં હુલ્લડ ફાટી નીકળશે. બેઉ ચટણીઓનો સ્વાદ બરાબરનો હશે તો એનો સ્વાદ જીભ પર પણ જડબેસલાક રીતે ચોંટી જશે. વચ્ચે વચ્ચે અમન માટે છાશના ઘૂટડા લેવાના જેથી થોડી ક્ષણો માટે જીભ પર કરફ્યુ જેવી શાંતિ છવાઈ જાય. શાંતિ પરમેનન્ટ થઈ જશે એવું લાગે કે તરત હાથ પતરાળા તરફ લંબાવવાનો. બટાટા, શક્કરિયાં, પાપડી, રતાળુ – આયુર્વેદ મુજબ વાયુ નિપજાવનારાં કહેવાય. ફિકર નહીં કરવાની. માટલામાં મીઠાની સાથે અજમો એટલા માટે તો નાખ્યો હતો. દોઢથી બે કલાલ સુધી ચાલનારા ઊંધિયાભોજન પછી જિંદગીમાં કરવા જેવું કામ એક જ લાગે છે. ઊંઘ.

__._,_.___

---

Posted by: Bhupendra Jesrani <jesranibd@yahoo.co.in>

---

Reply via web post

•

Reply to sender

•

Reply to group

•

Start a New Topic

•

Messages in this topic (1)

World&#39;s Best forwarded emails...

Spread a word to join amdavadis4ever-subscribe@yahoogroups.com

To translate the posted material into your native/regional language,
please visit http://translate.google.com/

Like us on facebook: amdavadi amdavadi

Visit Your Group

• New Members 53

• Privacy • Unsubscribe • Terms of Use

.

__,_._,___