[amdavadis4ever] આજની ચિંતા, આ વતી કાલની ફિકર

 

Please use http://translate.google.com/ to translate this article to Language of your choice. આજની ચિંતા, આવતી કાલની ફિકર   'ગુડ મૉર્નિંગ' - સૌરભ શાહ   મારા આદરણીય અને અતિ લોકપ્રિય વડીલ નવલકથાકાર સ્વર્ગસ્થ વિઠ્ઠલ પંડ્યાએ પોતાની સંસ્મરણકથામાં કડકીના જમાનાને યાદ કરતાં લખ્યું હતું કે એ વખતે નોકરી ક્યારે મળે અને ક્યારે છૂટે એની કોઈ ગૅરન્ટી નહોતી. બે ટંક તો શું, એક ટંક ખાવાના પણ સાંસા હતા. સારું હતું કે મુંબઈમાં એ વખતે વિઠ્ઠલ પંડ્યાના વતન ઉત્તર ગુજરાત તરફના કેટલાક બ્રાહ્મણો વીશી અને લૉજ ચલાવતા. આવી એક લૉજવાળા મિત્રોએ રોજ સવારે વિઠ્ઠલભાઈને વિનામૂલ્યે ભોજન આપવાનું ગોઠવ્યું હતું. વિઠ્ઠલભાઈ લખે છે, 'જમતી વખતે રીતસરનો ઓડકાર ન આવે ત્યાં સુધી હું રોટલીઓ ઝાપટ્યા કરતો જેથી રાતના ભોજનની સમસ્યા પણ હલ થઈ જાય.' વિઠ્ઠલ પંડ્યા જેવા, અનુભવની ભઠ્ઠીમાં શેકાઈ તામ્રવર્ણા થઈને બહાર આવેલા લેખકો જાણે છે કે ભૂખ શું ચીજ છે.   કાકાસાહેબ કાલેલકર એક સ્નેહીને ત્યાં મહેમાન બન્યા. બપોરે ખાસ ભોજન હતું. સારા સારા માણસો જમવા આવ્યા હતા. આહારની બધી જ વાનગીઓ સ્વાદિષ્ટ હતી. સાંજે સ્નેહીએ કાકાસાહેબને પૂછ્યું, 'આજે રાતે આપ જમશો ને?' કાકાસાહેબે કહ્યું, 'આજે સાંજે કોઈને મળવા જવાનું નથી. બહાર ખાવાની સંભાવના નથી. હું ઘરે જ ખાઈશ.'   સ્નેહીએ સ્પષ્ટતા કરી, 'હું એ દૃષ્ટિએ નથી પૂછતો, બપોરે મોડા જમ્યા છીએ. બધાએ ખૂબ ખાધું છે. અમે લોકો રાતે જમવાના નથી. આપને માટે જ રસોઈ બનશે, એટલે પૂછ્યું. આપ પણ નહીં જમો તો રસોઈ નકામી જાય.'   સ્નેહી યજમાનની આ સ્પષ્ટતાના જવાબમાં કાકાસાહેબ ભૂખ અને ખોરાક વિશે લંબાણપૂર્વક જે સમજણ આપે છે તેને ધ્યાનપૂર્વક વાંચવી જોઈએ. કાકાસાહેબ બોલ્યા:   'બપોરની રસોઈ ખૂબ સ્વાદિષ્ટ હતી. મેં બધી વાનગીઓ સ્વાદપૂર્વક ખાધી. એટલી વિવિધ ચીજો બનાવી હતી કે કઈ ચીજનો વિશેષ આદર કરવો તેનો નિર્ણય કરવાનું કામ કઠણ હતું, પરંતુ મારો નિયમ છે કે ખાસ ભોજનના દિવસે હું રોજના કરતાં થોડું ખાઉં છું. મેં સ્વાદથી ખાધું, પરંતુ વધુ નથી ખાધું. સ્વાદથી ખાવામાં રસિકતા છે, ઠાંસીને ખાઉં તો ખાઉધરાપણું છે. નાનપણથી આ અંગે હું સજાગ છું. અમુક વખતે મારો આહાર પ્રમાણમાં વધારે હતો ખરો. પરંતુ એ દિવસો જુવાનીના હતા, પૂરા થયા. જમતી વખતે મારું ધ્યાન હંમેશાં આહારના પ્રમાણ તરફ હોય છે. પ્રવાસમાં સાંજનું ખાણું મળશે કે કેમ તે બાબત શંકા હોય ત્યારે હિંમત કરીને થોડું વધારે ખાઈ લઉં છું ખરો, પરંતુ એ ઈરાદાપૂર્વક હોય છે. વાનગી સ્વાદિષ્ટ છે માટે હદથી વધારે ખાવા માંડું તો મારી જ દૃષ્ટિમાં હું મારી પ્રતિષ્ઠા ગુમાવી બેસું.'   હવે પછીનો કિસ્સો મારો ખૂબ મનગમતો છે અને હું વારંવાર એ ટાંકતો રહું છું. ગાંધીજીને આત્મકથા લખવાની પ્રેરણા આપનારા સાધુ સ્વામી આનંદે 'મારા પિતરાઈઓ' અર્થાત્ સાધુજગતના નમૂનાઓ વિશે લખેલા એક નિબંધમાં આ પ્રસંગ ટાંક્યો છે: સ્વામી આનંદના બાળપણમાં એમના સંયુક્ત કુટુંબના ઘરે ઘણા સાધુ-સંન્યાસી દંડી ભિક્ષાએ આવતા જેમાં એક જેઠી સ્વામી હતા. એમનો જીભનો ચટાકો પ્રખ્યાત. જમવાના આમંત્રણની રાહ જોઈને બેઠા હોય અને દિવસ પાકો કરીને યજમાનને ભારપૂર્વક જણાવી દે:   'આ શરીરને ગળપણ તો મૂળે જ ભાવે નહીં માટે લાંબી લપમાં પડવું નહીં. બસ, બશેર દૂધ બાળીને વાડકું દૂધપાક કરી મેલજો. એમાં જાયફળની છૂટ. ને ભેળાભેળી પાશેર બૂંદી પાડીને બે લાડુડીઓ વાળી મૂકજો. કમોદ રાંધો તેમાંથી કડછી ભાત કોરે કાઢી ઘીમાં રાંધી બીરંજ બનાવજો ને શરધા (શ્રદ્ધા) હોય તો રાતે લગાર દહીં બાંધી વાડકી શીખંડ કરજો. કેસર - ચારોળી એમાં શોભે ને જરા ખટમધૂરું, નરું ગળપણ સારું નહીં ને લાંબી લપ નહીં. થોડે પત્યું. સાધુ-સંન્યાસીને વળી જીભનો લલોપતો શો!' લખી લ્યો, લખી લ્યો, લખાયું તે વંચાયું. આપણે ને સામાને, બેઉ કોઠે નિરાંત. ભગવાન, તારી માયા!'   આટલું ઓછું હોય એમ પાંચ પકવાન, લચકો દાળ, પાતળી દાળ, શાકસંભાર, ચટણીઓ અથાણાં, રાઈતાં, વડાંપકોડાં, દાળઢોકળી, કઢી, વડી, પાપડ, ખેરાચીકી, ઝીણામાં ઝીણી વાનીઓ અને વિગતો લખાવે એવું સ્વામી આનંદે નોંધ્યું છે. જેઠી સ્વામી યાદ કરીને પુરવણીઓ ઉમેરે:   'જુઓને, બચરવાળના ઘરમાં રાતની ખીચડી તો સવારે છોકરાંના શિરામણ સારુ બચે જ. એ વાસી ખીચડીનાં ભજિયાં ઓહો થાય. બાકી તો આ શરીર હવે જીરણ થયું. સાધુ-સંન્યાસીને વળી સ્વાદ શા? ભગવાન, તારી માયા!'     વિખ્યાત બંગાળી નવલકથાકાર 'શંકર' (મણિ શંકર મુખર્જી, જન્મ: ૭ ડિસે. ૧૯૩૩) દ્વારા ૧૯૬૨માં લખાયેલી ખૂબ લોકપ્રિય થયેલી નવલકથા 'ચૌરંઘી'ને ગુજરાતીમાં શ્રીકાન્ત ત્રિવેદીએ ઉતારી છે અને હિન્દીમાં એનો અનુવાદ રાજકમલ ચૌધરીએ કર્યો છે. હવે તો અંગ્રેજીમાં પણ ઉપલબ્ધ છે.   મિડલ ક્લાસની હાલાકી, મિડલ ક્લાસની મેન્ટાલિટી અને મિડલ ક્લાસની ટિપિકલ લાલચો વિશે આ નવલકથાના આરંભમાં જ એક વાત છે. નવલકથાનો હીરો બેકાર છે, નોકરી નથી. જ્યાં ત્યાંથી કામ શોધીને કરી લે છે. નેતરની વેસ્ટપેપર બાસ્કેટ વેચવાનું કામ અત્યારે મળ્યું છે. આખો દિવસ ઑફિસોમાં ધક્કા ખાઈ ખાઈને જે ધંધો થાય તે કરવાનો. લેખકે આ નૉવેલ ફર્સ્ટ પર્સનમાં, પ્રથમ પુરુષ એકવચનમાં લખી છે:   'આજનો દિવસ જ ખરાબ છે. એક ટોપલી પણ વેચાઈ નહીં. ફોગટમાં ત્રણ આના ખર્ચાઈ ગયા. એક આનો ટ્રામમાં સેક્ધડ ક્લાસના ભાડાના, એક આનો આલુ-ચણા ખાધા એના અને એ પછી પણ જીભની લાલચ રોકી નહીં શક્યો એટલે બેફિકર બનીને એક આનાની પાણીપુરી (પુચકા) પણ ખાઈ નાખી. આ કામ બહુ ખોટું થઈ ગયું. એક ક્ષણની કમજોરીમાં પૂરો એક આનો ઉડાવી દીધો.'   કાકાસાહેબ અને સ્વામી આનંદ હિમાલયના પ્રવાસે સાથે ગયા હતા. બેઉએ પોતપોતાની નજરે સ્વતંત્ર પ્રવાસવર્ણનો લખ્યાં છે. એક તીર્થ સ્થળે તેઓએ નક્કી કર્યું કે સાધુઓને જમાડવા છે. લાડુની ગોટી બનાવીને સાધુઓને ભોજન માટે આપતા ગયા. દૂર એક કુટિરમાં રહેતી વૃદ્ધા સાધ્વી લાડુ લેવા ન આવી એટલે એની કુટિયામાં ગયા. સાવ જર્જ રહિત, કંગાળ પરિસ્થિતિ. કોઈ ઘરવખરી નહીં, બિલકુલ દરિદ્ર નારાયણ. બપોરનો સમય હતો અને ભોજન માટે એના હાથમાં બે લાડુ મૂક્યા જે સાધ્વીએ આભારવશ થઈને લઈ લીધા. પાછા વળતાં વિચાર આવ્યો કે સાધ્વી પાસે રાતના ખાવાની જોગવાઈ તો લાગતી નથી. પાછા એની પાસે ગયા. બીજા બે લાડુ ધર્યા, 'મા, લઈ લો. રાતે ટેકો રહેશે.'   વૃદ્ધ સાધ્વી બોલી: 'રાતના વાળુની ચિંતા હું અત્યારે શું કામ કરું?'     ક્યારેક કોઈક નાટકમાં મેં આવી જ મેન્ટાલિટી ધરાવતા હીરોના મોઢે આ સંવાદ લખીને બોલાવેલો: 'મારી આવતીકાલોની ચિંતા હું કરતો હોત તો મારી આજ આટલી સુંદર ના હોત!'

__._,_.___

---

Posted by: Bhupendra Jesrani <jesranibd@yahoo.co.in>

---

Reply via web post

•

Reply to sender

•

Reply to group

•

Start a New Topic

•

Messages in this topic (1)

---

Have you tried the highest rated email app?

With 4.5 stars in iTunes, the Yahoo Mail app is the highest rated email app on the market. What are you waiting for? The Yahoo Mail app is fast, beautiful and intuitive. Try it today!

---

World&#39;s Best forwarded emails...

Spread a word to join amdavadis4ever-subscribe@yahoogroups.com

To translate the posted material into your native/regional language,
please visit http://translate.google.com/

Like us on facebook: amdavadi amdavadi

Visit Your Group

• New Members 67

• Privacy • Unsubscribe • Terms of Use

.

__,_._,___