[amdavadis4ever] અહંકાર જ માનવીનો છૂપો શત્રુ - Gujarati (Posted by B D Jesrani)

 

Please use http://translate.google.com/ to translate this article to Language of your choice. અહંકાર જ માનવીનો છૂપો શત્રુ મંથન : શાંડિલ્યા   જ્યારે તેમનો ઘમંડ સાતમા આસમાને વિહરતો હોય છે ત્યારે સત્તા કે સફળતા અને સંપત્તિના ગુમાનમાં તેઓ કોઈને ઓળખતાં નથી પણ સમયનો માર પડે અને તેઓ જ્યારે વિપત્તિમાં આવે ત્યારે એ સૌ તેમને ઓળખવાનો ઈન્કાર કરે છે. ''જેટલો ઊંચો ઘમંડ તેટલી નીચે પડવાની યાત્રા કઠિન!'' પોતાની રાજધાની નજીક એક ફકીર ઊતર્યાના ખબર મળતાં બાદશાહે તેને પોતાના મહેલે નિમંત્ર્યો. ફકીર તો કાદવથી લથબથ પગે મહેલના મોંઘા ગાલીચા ખરડતો બાદશાહ પાસે પહોંચ્યો. બાદશાહ આ બધું જોતો મૂંગો બેસી રહ્યો એટલે ફકીરે સામેથી કહ્યું, '' તારો દોરદમામનો, શ્રીમંતાઈનો ગર્વ ગાળવા જ મારે આમ કરવું પડયું છે.'' બાદશાહે નમ્રતાથી પૂછયું, ''પણ ગર્વથી ગર્વ ટળે ખરો?'' ફકીર શરમિંદો બની ગયો. માનવીનો અહંકાર, ગર્વ આવા જ હોય છે. પોતે તેને જોઈ શકતો નથી, કાં તો સ્વીકારી શકતો નથી અને બીજાઓ એ બાબતે આંગળી ચીંધે તો તેને સાંખી શકતો નથી. એ ફકીર તો અહંનો અહેસાસ થતાં શરમિંદો બની ગયો પણ બધા માટે આવી સ્વીકૃતિ શક્ય નથી હોતી. અભિમાન અને ગર્વનું વિકૃત સ્વરૂપ એટલે અહંકાર અને ઘમંડ. ગુમાન પણ આ જ લિસ્ટમાં આવી શકે છે. કોઈને રૂપનું અભિમાન હોય છે તો કોઈને ગુણનું. કોઈને ધનદોલતનું તો કોઈને પદ-પ્રતિષ્ઠાનું અભિમાન જાગતું હોય છે પણ એ સહજરૂપે હોય ત્યાં સુધી તેને માનવસ્વભાવનું અનિવાર્ય (સ્વીકાર્ય) પાસું ગણી શકાય. આવા કારણોસર તેનામાં એવોે અહંકાર આવી જાય, એવી મોટાઈ જાગી જાય કે મારા જેવો શક્તિશાળી, સફળ કે સુંદર કોઈ નથી, હું એટલે...! આને ઘમંડ કહેવાય જે અસ્વીકાર્ય હોય છે કેમ કે અહંકારીને મિત્રો કરતાં શત્રુ વધારે હોય છે. જો કે અહંકારી વ્યક્તિ માટે તેનો અહંકાર જ છૂપો શત્રુ સાબિત થતાં હોય છે, કેમ કે મોત તો માણસને એક જ વાર મારે છે, તેનો અહંકાર, ઘમંડ જુદા જુદા સ્વરૂપે (પ્રત્યાઘાત રૂપે) તેને રોજેરોજ મારતો રહે છે. કહે છે ને કે પુરુષને પરાજિત કરવો હોય (જીતવો હોય) તો એના અહંને પંપાળો અને સ્ત્રીને જીતવી હોય તો તેના રૂપ-ગુણની પ્રશંસા કરો. તે સરળતાથી અથવા થોડી મહેનતથી જ તમારા થઈ જશે કેમ કે એમનો અહંકાર અને રૂપ તેમની આંખે અદૃશ્ય પાટો બાંધી દેતાં હોય છે. આવા જ કારણોથી ઉપર કહ્યું તેમ અહંકારી વ્યક્તિને પછી તે સ્ત્રી હોય કે પુરુષ સાચા મિત્રો નથી હોતા. બધા તેમની નબળાઈ જાણી લેતા હોઈને ખોટી વાહવાહી કરી અહંકારને પંપાળી- પોષીને પોતાનું કામ કઢાવી લેતા હોય છે, અને સમય આવ્યે તેને છોડીને જતા પણ રહે છે. જ્યારે તેમનો ઘમંડ સાતમા આસમાને વિહરતો હોય છે ત્યારે સત્તા કે સફળતા અને સંપત્તિના ગુમાનમાં તેઓ કોઈને ઓળખતાં નથી પણ સમયનો માર પડે અને તેઓ જ્યારે વિપત્તિમાં આવે ત્યારે એ સૌ તેમને ઓળખવાનો ઈન્કાર કરે છે. ''જેટલો ઊંચો ઘમંડ તેટલી નીચે પડવાની યાત્રા કઠિન!'' આ સંસારની મોેટાભાગની મોટી- મહાન ભૂલોના પાયામાં અહંકાર જ હોય છે. ક્યાંક- કોઈક મુદ્દે એ દુશ્મની નિભાવી જતો હોય છે. પોતે અન્યો કરતાં મોટો છે,શક્તિશાળી છે એવા ઘમંડમાં વ્યક્તિ જાણેે- અજાણે ભૂલો કરતો રહે છે. કેમ કે તેનો અહંકાર તેની વિચારશક્તિને તેની નિર્ણયશક્તિને પણ આંધળો પાટો રમાડતો રહે છે. તોછડાઈ, ઉદ્ધતાઈ, બિનજરૂરી મોટાઈ વગેરે અહંકારના સાથીદારો છે. તેઓ પોતાના કરતા ચડિયાતું કોઈ છે તે હકીકત સાંખી શક્તા નથી અને તેનો કાંટો કાઢી નાખવા તેને નુકસાન પહોંચાડવા કે યેનકેન પછાડવા તે સતત મથતો રહે છે. ઈર્ષાની આગ તેને બાળતી રહે છે. ઘણીવાર તો તે પોતાને માનતો હોય છે એટલો મોટો કે મહાન તે હોતો જ નથી છતાં જગત સામે પોતાની લીટી જ મોટી છે તે સાબિત કરવા તે કાવાદાવા કરતો રહે છે. પણ અંગૂઠો ગમે તેટલો ફૂલે તો યે થાંભલો બની શકતો નથી. એ જ રીતે દેડકો ગમે તેટલું ગળું ફુલાવે, શરીર ફુલાવે તોયે હાથી બની શક્તો નથી. એટલે અહંકારી- ઘમંડી વ્યક્તિઓથી અંજાવાનું ના હોય તેમની દયા ખાવાની હોય વારંુ? શાસ્ત્રોમાં પણ આઠ જાતના અભિમાન વર્ણવ્યા છે. ઉપર જણાવ્યું તેમ સત્તાનું, રૂપનું અને ધનનું અભિમાન તો ખરું જ પણ તે સાથે લોકોને બળનું, કુળનું,કર્તવ્યનું અને બુદ્ધિનું અભિમાન પણ હોય છે. સફળતા મળવાથી પણ વ્યક્તિ અન્ય કરતાં ચડિયાતા હોવાનો ગર્વ કરતાં જોવાય છે. શાસ્ત્રોમાં કંસ અને રાવણને અહંકારના પ્રતીકો ગણાવાયા છે. પણ જેમ પુરાણકથાઓ અનુસાર તે બેઉનું અભિમાન પણ સત્યની સામે ટકી ના શક્યું હોય તો કાળા માથાના માનવીઓ- સામાન્ય જનના જાતભાતના અભિમાનોનું આયુષ્ય કેટલું? તુલસીદાસની સુંદર સાખી છે, ''ન ધન રહે ન જોબન રહે, ન ગામ ઔર ઠામ. તુલસી જગ મેં જશ રહે કર દે કીસી કો કામ.'' રૂપ, યૌવન, બળ, સત્તા... આ બધુ ક્યારેય જીવનભર સાથ આપતું નથી. દરેક પોતાનો સમય આવ્યે સાથ છોડીને જતું રહે છે. બાકી રહે છે તો સદ્ગુણો, માનવતાનો મહિમા, સત્કર્મની સુવાસ માત્ર. એક અતિ શ્રીમંત નગરશેઠે એક સંતને પોતાની ભવ્યાતિભવ્ય હવેલી અને તેમાંનો વૈભવ જોવા આમંત્રણ આપે છે. તેને પોતાની સંપત્તિ- સત્તાનું ખૂબ ગુમાન હોઈને તે આ રીતે વારંવાર સૌને બોલાવી તેની બડાઈ કરતો રહેતો. સંત આવે છે તેમને નગરશેઠે બધું ફરીને બતાવ્યું સાથે જાતે જ બડાઈ હાંકતો રહ્યો. સંતે શાંતિથી પૃથ્વીનો નકશો મંગાવ્યો. તેમાંથી શેઠને પોતાનો દેશ, રાજ્ય, શહેર તથા તે રહેતો હતો તે વિસ્તાર બતાવવા કહ્યું. અંતે એ હવેલી અને એમાં તેને ખુદને બતાવતા કહ્યું. શેઠ એક ટપકા જેટલું યે સ્થાન ના ધરાવતી હવેલી ના બતાવી શક્યા કે પોતાની હયાતી ના બતાવી શક્યા. સંતે હસીને કહ્યું, જ્યાં આટલા વિશાળ જગતમાં તારું કે તારી આ હવેલીની હયાતીનું સ્થાન સોયની અણીના સોમા ભાગ જેટલું માંડ છે તેનો ગર્વ શા માટે? તારા ગયા પછી આ હવેેલી અને સંપત્તિનું કોણ ધણી થશે કે તે નાશ પામશે તેની તને ખબર પણ નથી તો તેની આવી બડાશો શા માટે? પોતાની જાતને કોઈ વ્યક્તિ ગમે તેટલો મહાન સમજે પણ તેથી તેણે બીજાઓને તૂચ્છ, નીચા કે ગમાર સમજવાની ભૂલ ક્યારેય ના કરવી. કેમ કે દરેક વ્યક્તિ પોતાનામાં મહાન જ હોય છે. દરેકમાં કુદરતદત્ત કંઈક તો એવું હોય છે જ જે બીજાઓ કરતાં ચડિયાતું હોય, જે એને ક્યારેક મહાન પણ બનાવી શકે તેવું હોય છે. મહાનતાનો મન-વચન અને કર્મથી પ્રગટતી હોય છે. તેને જાતે બડાઈઓ મારીને સાબિત કરવી પડતી નથી. માણસને કોઈ ને કોઈ વાતનો અહંકાર- ઘમંડ જાગે ત્યારે તેની વિવેકબુદ્ધિનો નાશ થઈ જતો હોય છે. તે એવું અને એટલું જ વિચારે છે જે પોતાને વધુ ઊંચો સાબિત કરી શકે. પણ તેમાં તે નિષ્ફળ જાય છે એટલે જ અહંકારને નાજુક કાચ સાથે પણ સરખાવાયો છે. તે ઉપરથી તો સુંદર- ચળકાટવાળો લાગે પણ તૂટતાં વાર નથી લાગતી અને તૂટે ત્યારે એ માણસનો ગર્વ-ઘમંડ, અહંકાર એવો ચૂરચૂર થઈ જાય છે કે તે જાતને સંભાળી નથી શક્તો કેમ કે તે ખોટી પ્રશંસા તો સાંભળી શકે છે, પણ સાચી ટીકા નથી સાંભળી કે સાંખી શકતો. તેનો અહં ઘવાતા તે ગુસ્સો અને બદલાની આગમાં વધુ આક્રમક બની જાય છે. એક શિયાળે એક દિવસ મરેલા સિંહની ખાલ જોઈ. તેણે તે પહેરી લીધી અને પોતે અતિ શક્તિશાળી જંગલનો રાજા બની ગયાના ગર્વથી સિંહોના ટોળા વચ્ચે જઈને ફરવા લાગ્યું. જંગલના અન્ય પ્રાણીઓ પોતાને સલામ કરતાં અને ડરતાં તે જોઈને તે ખુશખુશ થતું. એવામાં સાંજ પડતાં તેને ચારે બાજુથી શિયાળોની લાળી સંભળાવા લાગી. પોતાના જન્મજાત સંસ્કાર મુજબ પણ જોરજોરથી લાળી નાખવા લાગ્યું. એ સાંભળી બધા સિંહો તેને ઓળખી ગયા અને અત્યંત ગુસ્સે ભરાઈ તેનો શિકાર કરી નાખ્યો.  ગર્વ કરનાર પોતાના પતનનો રસ્તો જાતે જ તૈયાર કરતાં રહે છે તેઓ જિંદગીની સરળ માર્ગે મળતી ખુશીઓ માણી નથી શક્તા, કોઈના બની નથી શક્તા કે કોઈને પોતાના બનાવી નથી શકતા. તેમનો ઘમંડ તેમને વધુ વ્હાલો હોઈને તેેઓ સરળ જિંદગી જીવી નથી શક્તા.   આવા નિર્ગુણી અહંકારને તે જીવનમાં વિનાશ વેરે તે અગાઉ જ તોડવો પડે, છોડવો પડે. માનવીનો અહંકાર જેટલો ઊંચો,નીચે ઉતરવાની યાત્રા એટલી જ કઠીન! ગર્વ, ઘમંડ, ગુમાન અને મદને તોડી સહજપણે વર્તવા- વિચારવા અને જીવવાનું કોઈ શસ્ત્ર હોય તો તે નમ્રતા છે. નમ્રતા માનવમનને વિચલિત કરતા ધ્યેય વિમુખ કરતાં અવગુણોે માટે સ્પીડ-બ્રેકરનું કામ કરે છે. નમ્રતા હોય ત્યાં અહંકાર ઊભો નથી રહેતો. કેમ કે નમ્રતાથી મન શાંત રહે છે અને બુદ્ધિ પણ સ્થિર રહે છે. મારી પાસે રૂપ, ધન, સત્તા સંમત્તિ એમ જે કાંઈ છે તે બધું ઈશ્વરની, કુદરતની દેન છે એવું સત્ય સમજાતા આપોઆપ મન શાંત રહે છે જેથી મન, વચન અને વ્યવહારમાં પણ સમતા-નમ્રતા આવી જાય છે. ઘણી સમસ્યાઓ નમ્ર-સરળ તથા ખેલદિલ સ્વભાવના કારણે દૂર થઈ જાય છે કાં તો ઉદ્ભવતી જ નથી. અહંકારી અને અજ્ઞાાની બેઉ વ્યક્તિ સરખા હોય છે. જ્યારથી માણસમાં સ્વનું, સંસારનું અને સૃષ્ટિના રહસ્યોનું જ્ઞાાન આવે છે ત્યારથી અજ્ઞાાન દૂર થઈ જતાં મન સાફ- શાંત બની અહંકારને આપોઆપ ઓગળી જવા મજબૂર કરે છે.

__._,_.___

---

Posted by: imamdavadi@ymail.com

---

Reply via web post

•

Reply to sender

•

Reply to group

•

Start a New Topic

•

Messages in this topic (1)

World's Best forwarded emails...

Spread a word to join amdavadis4ever-subscribe@yahoogroups.com

To translate the posted material into your native/regional language,
please visit http://translate.google.com/

Like us on facebook: amdavadi amdavadi

Visit Your Group

• New Members 64

• Privacy • Unsubscribe • Terms of Use

.

__,_._,___