[amdavadis4ever] કહેવા કહેવ ામાં ફેર હ ોય છે! (કે લિડોસ્કોપ)

 

Please use http://translate.google.com/ to translate this article to Language of your choice. કહેવા કહેવામાં ફેર હોય છે! કેલિડોસ્કોપ : મોહમ્મદ માંકડ Her ways are ways of pleasntness and all her paths are pease. - The proverb આપણે કાંઈક લખીએ છીએ, કાંઈક કહીએ છીએ, એમ કહેવા પાછળ આપણો ઈરાદો ખરાબ નથી હોતો, છતાં સામી વ્યક્તિને ઘણી વાર ખોટું લાગી જાય છે. એનો અર્થ એ કે, આપણે બેદરકાર છીએ, સારી રીતે વાત રજૂ કરવા માટે આપણી જાતને આપણે કેળવી નથી. વિક્ટોરિયાના યુગમાં બાળકોને એવી તાલીમ આપવામાં આવતી કે, પત્ર ક્યારેય 'હું'થી શરૂ ન કરવો. બાળકને કોઈ તરફથી જન્મદિવસની કે એવી કોઈ ભેટ મળી હોય તોપણ 'I was delighted to receive.' એમ લખવાના બદલે આપે અથવા yourથી પત્ર શરૂ કરવાનું શીખવવામાં આવતું. 'મને આપની ભેટથી આનંદ થયો.' એમ નહીં પણ 'આપે મોકલેલી ભેટ બહુ ગમી.' એમ લખીને મોકલનાર વ્યક્તિને કેન્દ્રસ્થાને મૂકવામાં આવતી. પત્રનાં કેન્દ્રસ્થાને 'હું' અથવા 'મને' આવી ન જાય તેનો ખાસ ખ્યાલ રાખવાનું શીખવવામાં આવતું. આ તાલીમ બાળકને જીવનભર ઉપયોગી થતી. વિક્ટોરિયાના યુગમાં સારું હતું એવું નથી પણ જે સારું હતું તેનો સ્વીકાર કરવો જ જોઈએ. 'દરેકનાં જીવનમાં સ્વાભાવિક રીતે જ 'હું' કેન્દ્રસ્થાને હોય છે, પરંતુ એ 'હું' ફુલાઇને એટલો મોટો થવો ન જોઇએ કે બીજાને વાગે. આપણે આપણો જે રીતે વિચાર કરીએ છીએ એ જ રીતે બીજાના 'હું'નો પણ વિચાર કરીએ, તો આપણે મર્યાદિત જગ્યામાં જ રહેવાનું છે તેનો ખ્યાલ આપણને આવ્યા વિના ન રહે. મકાન બાંધતી વખતે આપણે આજુબાજુનાં બધાં મકાનો પાડી દેતાં નથી પણ તેમને રહેવા દઈને વિવેકપૂર્ણ અંતરે, વિવેકપૂર્ણ રીતે, આપણું મકાન બાંધીએ છીએ. આપણાં વ્યક્તિત્ત્વને પણ આપણે એ રીતે જ વિકસાવવું જોઈએ. બીજાની સાથે જ આપણે જીવવાનું છે એ વાત સ્વીકારીને તેમના માટે યોગ્ય જગ્યા છોડી દેવી જોઈએ. બોલતી વખતે, લખતી વખતે, કામ કરતી વખતે આપણે આપણો જ વિચાર કરીએ છીએ અને આપણે જ સાચા છીએ એમ માનીને વર્તીએ છીએ, એને બદલે જો આપણે બીજાનો વિચાર કરીએ તો અણગમતા બનવાને બદલે આપણે ગમતા બની શકીએ. કૂતરાને માણસજાતનો ઉત્તમ મિત્ર ગણવામાં આવે છે. બીજાં પશુ-પક્ષી પણ માણસ સાથે પ્રેમ કરે છે, પરંતુ કૂૂતરો માલિકને શું ગમે છે, શું નથી ગમતું તેનો ખ્યાલ રાખીને વર્તે છે. જે કોઈ પોતાના બદલે સામી વ્યક્તિનો વિચાર કરે છે તે તેને પ્રિય થઈ જાય છે અને અગત્યની વાત એ છે કે, અપ્રિય વ્યક્તિ પોતાની સંપૂર્ણ શક્તિ ખર્ચીને જે વસ્તુ પ્રાપ્ત નથી કરી શકતી તે પ્રિય વ્યક્તિ સરળતાથી પ્રાપ્ત કરી શકે છે. મા-બાપ ભૂખ્યાં રહીને પણ પોતાનાં પ્રિય બાળકને ખવડાવે છે. જીવનમાં આટલી મોટી સફળતા મેળવવા પાછળનું રહસ્ય શું ? એવા પ્રશ્રના જવાબમાં હેનરી ફોર્ડે કહ્યું હતું કે, સામી વ્યક્તિના દૃષ્ટિબિંદુને સમજવાની શક્તિ. જીવનની ઘણી બાબતોમાં આપણને બીજા સાથે મતભેદ હોઈ શકે છે, પરંતુ એમાં સામી વ્યક્તિ ખોટી છે અને આપણે જ સાચા છીએ એમ માનવું ભૂલભરેલું છે. ઘણીવાર બંને પક્ષ સાચા હોઈ શકે છે. સોક્રેટિસમાં દલીલ કરવાની અજબ શક્તિ હતી. તે એવી રીતે પ્રશ્ર કરતા કે, સામી વ્યક્તિને હા જ પાડવી પડે. એક પછી એક પ્રશ્ને હા પડાવીને તે એવી રીતે પોતાની દલીલ આગળ વધારતા કે, છેવટે સામી વ્યક્તિને સંમત થવું જ પડે અથવા તો મૂંઝવણભરી સ્થિતિમાં મુકાઈ જવું પડે. કોઈ વ્યક્તિને આપણે 'તમે આ બાબતમાં બિલકુલ ખોટા છો.' એમ કહીએ તો તરત જ તે ઉગ્ર બનીને વિરોધ કરવા માંડશે અને પછી એવી દલીલબાજી ચાલુ થશે કે તેમાંથી ક્યારેય કોઈ સત્ય લાધી શકશે નહીં, એના બદલે બંને પક્ષ કેટલી વાત ઉપર સંમત છે એનો દોર પકડીને વાત આગળ ચલાવવામાં આવે તો કદાચ કોઈ પરિણામ પર પહોંચી શકાય. દલીલ એક નિરર્થક વસ્તુ છે અને તેનાથી બીજું ગમે તે પ્રાપ્ત થતું હોય પણ જેના માટે દલીલ કરવામાં આવી રહી હોય તે તો પ્રાપ્ત નથી જ થતું. દલીલો મોટાભાગે સામા પક્ષને જીતવા માટે કરવામાં આવતી હોય છે, પરંતુ કરુણતા એ છે કે દલીલમાં જીતી જવા છતાં સામા પક્ષને ક્યારેય જીતી શકતા નથી. ડેઇલ કાર્નેગીએ દલીલબાજી વિષે પોતાનાં જીવનનો એક સરસ દાખલો ટાંક્યો છે તે જ્યારે યુવાન હતા ત્યારે દલીલ કરવામાં બહુ ઉગ્ર હતા. યુવાનો મોટાભાગે ઉગ્ર જ હોય છે. એકવાર એક પાર્ટીમાં એમની પાસે બેઠેલા માણસે એક રમૂજી વાત કરી. એ વાત એક અવતરણ ઉપર-વાક્ય ઉપર આધારિત હતી. પેલાએ વાતવાતમાં કહ્યું કે, એ વાકય બાઇબલનું છે. તરત જ કાર્નેગી વચ્ચે કૂદી પડયા. તેમણે કહ્યું કે, ના, એ વાક્ય શેક્સપિયરનું છે. પેલો માણસ પણ જિદ્દી હતો. તેણે પોતાની વાત પકડી રાખી. કાર્નેગીને ખાતરી હતી કે વાક્ય શેક્સપિયરનું જ હતું. તેમણે દલીલો કરવાનું શરૂ કરી દીધું. એ જ પાર્ટીમાં શેક્સપિયરના એક ઊંડા અભ્યાસીની પણ હાજરી હતી. કાર્નેગીના તે મિત્ર હતા. પાર્ટીના લગભગ બધા જ માણસોને તેમની વિદ્વતામાં વિશ્વાસ હતો. કાર્નેગીએ તેમને પૂછવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. બધા એ વાતમાં સંમત થયા. કાર્નેગી અને તેમના હરીફે પેલા વિદ્વાન પાસે પોતપોતાની વાત વિસ્તારથી રજૂ કરી. પેલાએ ધ્યાનથી વાત સાંભળી. કાર્નેગીની બાજુમાં તે બેઠા હતા. ટેબલ નીચેથી તેમણે કાર્નેગીને પગ અડાડયો અને કહ્યું, 'ડેઇલ તારી વાત બરાબર નથી, આ વાક્ય બાઇબલનું છે.' કાર્નેગી કહે છે કે, પાછળથી મેં તે મિત્રને કહ્યું, 'તમે તો જાણતા જ હતા કે, એ વાક્ય શેક્સપિયરનું છે.' 'હા, પણ એથી ફાયદો શું ? ખુદ શેક્સપિયર આવીને કહેત તો પણ તે માણસ ન માનત.' દલીલની વાત આવી છે જ્યારે કોઈ માણસને દલીલનું ગાંડપણ વળગે છે ત્યારે તેને ભાન નથી રહેતું કે પોતે શું કરી રહ્યો છે. એવા માણસ સાથે દલીલ કરીને કશું જ મેળવી શકાતું નથી. એને હરાવવામાં આવે તો પણ તે નિરર્થક હોય છે. એવી દલીલો માત્ર કડવાશ છોડી જાય છે. દલીલ કરવાનો ઉત્તમ રસ્તો એક જ છે, ડેઇલ કાર્નેગી કહે છે કે, દલીલ ન કરવી. કેટલીક વાર એવું બને છે કે, સામી વ્યક્તિ આપણી વાત સ્વીકારવા તૈયાર જ હોય છે પણ આપણી ઉગ્ર દલીલોને કારણે જ તે વિરોધી થઈ જાય છે. ઈસપની એક કથામાં પવન અને સૂર્ય વચ્ચેની હરીફાઈની વાત આવે છે. પવનનો એવો દાવો હતો કે, એ સૂર્ય કરતાં વધારે બળવાન છે. તેણે સૂર્યને કહ્યું, 'જો હમણાં જ હું મારી શક્તિનું તને પ્રમાણ આપું છું. પેલો ઘરડો માણસ કોટ પહેરીને જાય છે તેનો કોટ પળવારમાં હું કઢાવી નાખું છું.' અને પવને ફૂંકવાનું શરૂ કર્યું. કોટને તે ઉડાડી મૂકવા માગતો હતો પણ જેવું તેણે ફૂંકવાનું શરૂ કર્યું કે, તરત જ પેલા વૃદ્ધ માણસે કોટને વધુ ચુસ્ત રીતે પકડી રાખ્યો. પવનને ગુસ્સો ચડયો. તે ઉગ્ર બની ગયો. વંટોળ ચડયો પણ વંટોળમાં સપડાયેલા વૃદ્ધે પોતાનો કોટ શરીર ફરતો વધુ વીંટાળી દીધો અને હાથ ભીડી દીધા. આખરે થાકીને પવન મંદ પડી ગયો. સૂર્ય હસી પડયો. વાદળ પાછળથી હસતો હસતો તે બહાર આવ્યો. પવનને કારણે થાકી ગયેલા વૃદ્ધને હવે નિરાંત થઈ. તેણે તડકો જોયો. આનંદ થયો. તેણે પોતાનો કોટ કાઢયો અને હાશકારો કર્યો. ઉગ્ર દલીલો અને ઝઘડા કરતાં પ્રેમ અને મૈત્રી વધારે સારાં પરિણામો નિપજાવી શકે છે. વાતચીતમાં કે રહેણીકરણીમાં પવન જેમ ફુલાઈને આપણા 'હું' ને એટલો વિસ્તારવો ન જોઈએ કે, તેને કારણે જ લોકો ઊધીં રીતે વર્તવા માંડે જ્યાં આપણું હિત ઘવાતું ન હોય ત્યાં સામી વ્યક્તિને સાથે લઈને ચાલવું જોઈએ. તેનાં દૃષ્ટિબિંદુનો પણ વિચાર કરવો જોઈએ અને જ્યાં આપણું હિત ઘવાતું હોય ત્યાં તો સામી વ્યક્તિનાં દૃષ્ટિબિંદુનો ખાસ ખ્યાલ રાખવો જોઈએ. આ દુનિયામાં આપણે જ એકમાત્ર 'હું' નથી, જેટલી વ્યક્તિઓ છે તેટલા 'હું' છે અને દરેક 'હું' ને માત્ર 'હું' જ પ્રિય હોય છે. એટલે જ જેટલા 'હું' ને તમે પોતાના કરી શકો એટલાના તમે પણ પોતિકા થઈ શકો.   સંસ્કૃતનો અર્થ આપણે સંસ્કારી, સુધરેલા એવો કરીએ છીએ. સંસ્કૃત ભાષા સંસ્કારી લોકોની ગણાય છે. સંસ્કૃતમાં એક પ્રખ્યાત શ્લોક છે કે, સત્ય બોલવું પણ મધુર બોલવું, પ્રિય લાગે એવું બોલવું, એટલે જ્યારે પણ કાંઈક કહેવાની કે કરવાની ઇચ્છા થાય ત્યારે તે આમ જ હોવું જોઈએ એવી કડવી જિદ્દ કરવાને બદલે તે બીજી રીતે પણ હોઈ શકે છે એવો સ્વીકાર કરવો તે વધારે સારી વાત છે.

__._,_.___

---

Posted by: Bhupendra Jesrani <jesranibd@yahoo.co.in>

---

Reply via web post

•

Reply to sender

•

Reply to group

•

Start a New Topic

•

Messages in this topic (1)

World&#39;s Best forwarded emails...

Spread a word to join amdavadis4ever-subscribe@yahoogroups.com

To translate the posted material into your native/regional language,
please visit http://translate.google.com/

Like us on facebook: amdavadi amdavadi

Visit Your Group

• New Members 84

• Privacy • Unsubscribe • Terms of Use

.

__,_._,___